LECZENIE BOLESNYCH PRZERZUTÓW DO KOŚCI – Samar 153
Na czym polega radioizotopowa terapia przerzutów do kości?
Radioizotopowa terapia przerzutów nowotworowych do kości polega na wykorzystaniu energii promieniowania beta pierwiastków wybiórczo wychwytywanych przez miejsca przerzutowe w kościach.
W terapii izotopowej przerzutów wykorzystuje się radiofarmaceutyki, wbudowujące się w tkankę kostną. W przypadku przerzutów nowotworowych niektóre związki fosfonianowe kumulują się w ognisku przerzutowym kilka razy intensywniej niż w zdrowej tkance. W leczeniu wykorzystuje się związki fosfonianowe związane z izotopami, które są emiterami promieniowania β. Działanie lecznicze polega na upośledzeniu przewodnictwa nerwowego i zahamowaniu wydzielania mediatorów bólu w obszarze przerzutowym dzięki niszczącemu działaniu energii promieniowania beta emitowanej przez izotop. Klinicznie objawia się to zmniejszeniem, a w niektórych przypadkach ustąpieniem dolegliwości bólowych, poprawą sprawności ruchowej i poprawą jakości życia. Działanie przeciwbólowe rozpoczyna się w 1-2 tygodniu po podaniu leku i utrzymuje się przez kilka miesięcy.
Radiofarmaceutyki wykorzystywane w terapii przeciwbólowej zawierają izotopy emitujące promieniowanie beta o odpowiedniej energii. W leczeniu bolesnych przerzutów stosuje się powszechnie dwa izotopy: samar-153 (Sm-153) i stront-89 (SR-89). Radiofarmaceutyk podaje się w powolnej iniekcji dożylnej po nawodnieniu pacjenta. Stront-89 dostępny jest w stałych dawkach, dawkę samaru-153 dobiera się do wagi pacjenta z możliwością modyfikacji.
Jacy pacjenci kwalifikują się do leczenia bolesnych przerzutów nowotworowych metodą izotopową?
Do leczenia izotopowego kwalifikują się pacjenci z silnymi bólami kostnymi pochodzenia nowotworowego. Terapia jest skuteczna w przypadku przerzutów osteoblastycznych, widocznych w scyntygrafii kości. Warunkiem koniecznym możliwości zastosowania leczenia izotopowego jest więc wykazanie hipermetabolicznego charakteru ognisk w badaniu scyntygraficznym kości. Najczęściej bolesne przerzuty do kości występują w przebiegu raka prostaty u mężczyzn, raka pęcherza moczowego, raka piersi i raka jajnika u kobiet oraz w przebiegu szpiczaka, raka nerki, raka płuc, raka tarczycy i raka jelita grubego.
Do leczenia mogą być zakwalifikowani pacjenci, którzy spełniają następujące warunki kliniczne:
- przewidywany czas przeżycia – powyżej 4 tygodni
- bez kompresyjnego złamania kręgów
Pod względem biochemicznym pacjent powinien spełniać następujące warunki:
- leukocyty > 3 500/mm3; w tym granulocyty > 1500/mm3
- płytki > 100 tys. / mm3
- hemoglobina > 9 ng/dl
- kreatynina w surowicy < 1,5 mg/dl (< 180µmol/l) lub GFR > 30 ml/min
Biorąc pod uwagę skojarzenie z innymi terapiami:
- pacjent pozostaje na tym samym schemacie leczenia nie krócej niż przez ostatnie 3 miesiące
- bez radioterapii przez ostatnie 8 tygodni
- bez chemioterapii przez ostatnie 8 tygodni
- możliwa jest kontynuacja leczenia hormonalnego
- miesięczna przerwa w leczeniu bifosfonianami, następnie można kontynuować terapię
- kontynuacja dotychczasowej farmakoterapii bólu i innych schorzeń poza nowotworowych
Przeciwwskazania do radioizotopowej terapii przerzutów do kości
Z uwagi na zastosowanie pierwiastków promieniotwórczych leczenie izotopowe jest bezwzględnie przeciwwskazane u kobiet w ciąży i karmiących piersią.
Nie należy leczyć pacjentów, którzy nie spełniają wyżej wymienionych kryteriów klinicznych i/lub biochemicznych.
Przygotowanie pacjenta do podania radiofarmaceutyku
Pacjent nie wymaga specjalnego przygotowania, nie musi być na czczo, jeżeli przyjmuje leki z powodu innych schorzeń nie musi ich odstawiać, powinien jednak powiadomić o tym lekarza kwalifikującego do terapii izotopowej. Należy uprzedzić pacjenta, że będzie przebywał w zakładzie medycyny nuklearnej kilka godzin, dobrze zatem być w luźnym ubraniu, z łatwym dostępem do żyły.
Jak przebiega zabieg terapii izotopowej kości?u
W poradni medycyny nuklearnej Gammamed zazwyczaj stosuje się radiofarmaceutyk z izotopem samaru-153.
Po przybyciu do poradni pacjent jest badany przez lekarza specjalistę medycyny nuklearnej. Następnie jest zakładany wenflon i pacjent przechodzi do osobnego pokoju. We wlewie dożylnym podawane jest 500ml płynu (5% glukoza lub w przypadku cukrzycy – płyn wieloelektrolitowy), następnie w powolnej jednominutowej iniekcji dożylnej – lek izotopowy, w po nim ponownie kroplówka z płynem wielkoelektrolitowym. Pacjent pozostaje w lecznicy około 6 godzin lub do momentu trzykrotnego oddania moczu.
W dniu zabiegu zalecane jest dodatkowe przyjmowanie jak największej ilości płynów doustnie, by przyspieszyć wydalanie niezwiązanego w kościach izotopu. Zmniejsza to ogólnoustrojowe napromieniowanie pacjenta. Zaleca się by przez dwie doby spłukiwać toaletę dwukrotnie.
Zalecenia po leczeniu izotopowym przerzutów do kości
Z powodu potencjalnej możliwości przejściowej supresji szpiku, 2 tygodnie po podaniu leku izotopowego należy wykonać kontrolne badanie morfologii krwi i wynik skonsultować z lekarzem leczącym. Nie powinno się stosować radioterapii, ani chemioterapii przez 8 tygodni od momentu podania izotopu. Zaleca się osobne wypranie pościeli i bielizny osobistej. Prosi się o nieprzebywanie w miejscach publicznych, ani w środowisku dzieci i młodzieży przez tydzień po terapii.
Skuteczność radioizotopowej terapii przeciwbólowej
Efekt przeciwbólowy i poprawa jakości życia pacjentów leczonych radiofarmaceutykiem samaru-153 zostały potwierdzone w licznych badaniach klinicznych.
Od wielu lat radioizotopowa terapia bolesnych przerzutów do kości jest zalecana w wytycznych leczenia pacjentów nowotworowych przez następujące towarzystwa naukowe:
- Europejskie Towarzystwo Urologiczne i Amerykańskie Towarzystwo Urologiczne (EUA, AUA)
- Europejskie Towarzystwo Onkologii Medycznej (ESMO)
- Amerykańskie Towarzystwo Leczenia Bólu (IASP)
- Europejskie Towarzystwo Radioterapii Onkologicznej (ASTRO)
- Europejskie Towarzystwo Medycyny Nuklearnej (EANM)
Jakie są możliwe objawy niepożądane i powikłania w przebiegu terapii Sm-153
Z uwagi na działanie leku w bliskości szpiku kostnego, najczęstszym działaniem niepożądanym po podaniu samaru-153 jest przejściowa supresja szpiku. W badaniu biochemicznym objawia się to spadkiem parametrów morfologii krwi, głównie leukocytów (w tym granulocytów obojętnochłonnych). Objaw ten jest przemijający i na ogół nie wymaga suplementacji elementów morfotycznych krwi.
Spośród niepożądanych objawów poza hematologicznych do najczęstszych należą (wg charakterystyki produktu leczniczego Quadramet zawierającego Sm-153): uderzenia gorąca (16% pacjentów), nudności (7%), wymioty, osłabienie, jadłowstręt, dyskomfort w jamie brzusznej (2%), zawroty głowy, zaczerwienienia, krwawienia (1%).
W dniu zgłoszenia się na badanie prosimy o zabranie ze sobą wyników innych wykonanych badań obrazowych, takich jak badanie radiologiczne, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny, usg.